[Phần 6] Kỹ thuật ghi chép - Phương pháp học tập tạo hiệu quả và những điều bạn chưa biết

Series Phương pháp học tập tạo hiệu quả và những điều bạn chưa biết:

• Phần 1. Động cơ học tập
• Phần 2. Những thói quen thành công
• Phần 3. Môi trường học tập
• Phần 4. Chiến thuật học tập
• Phần 5. Kỹ năng đọc hiệu quả
• Phần 6. Kỹ thuật ghi chép
• Phần 7. Luyện tập trí nhớ
• Phần 8. Sức mạnh ngôn từ
• Phần 9. Kỳ thi
• Phần 10. Bí quyết 1%

CHƯƠNG 6. KỸ THUẬT GHI CHÉP

Tất cả chúng ta đều học khác nhau và có những cách học riêng mà ta yêu thích. Khi có bạn hỏi rằng cách học nào là tốt nhất thì bạn đó nên nhớ rằng cách này có thể tốt cho một ai đó nhưng lại chẳng giúp ích gì nhiều cho người khác. Một số bạn sinh viên nói rằng ghi chép chỉ tổ lãng phí thời gian. Vậy thì câu hỏi ở đây là “Ở trường bạn đang học như thế nào?”. Nếu bạn vẫn đang học rất giỏi thì điều đó có lẽ là các ghi chép nằm hết trong đầu bạn rồi. Còn nếu không thì xin mời bạn đọc tiếp.

Đa số các giáo viên đều nhận xét rằng việc ghi chép có ảnh hưởng quan trọng tới số điểm cao thấp ở trường. Thường thì các ghi chép của bạn được thực hiện ở trên lớp hay khi bạn đọc tài liệu ở nhà. Các ghi chép của bạn sẽ cho thấy bạn hiểu tài liệu đó như thế nào. Tuy nhiên phần lớn các bạn sinh viên của chúng ta hiện nay vẫn chưa được dạy cho cách ghi chép ngắn gọn và sáng tạo. Sau khi đọc xong chương này, các bạn hãy chọn ra cho mình cách phù hợp và có hiệu quả với mình nhất nhé.

6.1. Tóm tắt, chứ không sao chép

Máy photocopy làm rất tốt công việc sao chép nhưng bạn thì không cần phải là cái máy đó. Các ghi chú của bạn không nên chỉ đơn thuần chỉ là việc chép xuống những gì bạn nghe hay đọc mà thay vì thế nên là những tóm tắt hay một sự tổng hợp. Chính xác bao giờ cũng là yếu tố đầu tiên cần quan tâm, nhưng ngoài ra bạn cần cố gắng trình bày lại tài liệu theo ngôn ngữ riêng của bạn. Đó chính là vẻ đẹp của sự chú thích – chúng dễ hiểu, dễ nhớ và thú vị hơn nhiều so với các bài giảng hay các quyển sách dài lê thê. 

6.2. Sáng tạo cách ghi chú riêng của mình

Để tránh việc phải viết ra từng câu từng chữ, bạn hãy nghĩ ra những từ viết tắt của riêng bạn. Nếu cứ viết ra đầy đủ từng từ thì sẽ mất rất nhiều thời gian. Thay vì vậy, bạn có thể dùng các phụ âm làm đại điện thay cho cả từ đó để có thể viết nhanh hơn và ôn tập dễ dàng hơn. Hãy cùng xem qua ví dụ về một câu ghi chú của một bạn sinh viên trong một lớp học văn chương:

Jean-Paul Sartre là một nhà văn Pháp theo trường phái ủng hộ thuyết hiện sinh. Ông sinh ra ở Paris vào năm 1905.  (24 từ, 87 ký tự)

Bạn hẳn đã biết Paris là thủ đô của nước Pháp rồi, vì vậy đoạn ghi chú trên có thể được viết lại như sau:

Jean-Paul Sartre, thuyết hiện sinh, Paris 1905. (8 từ, 37 ký tự)

 Sử dụng càng nhiều từ viết tắt hay ký hiệu toán càng tốt. 

Mộ số ký hiệu dùng trong ghi chú

KÝ HIỆU       Ý NGHĨA

>		lớn hơn, nhiều hơn
<		bé hơn, ít hơn
=		bằng, tương đương
		gia tăng
↓		giảm xuống
→		đi về phía, dẫn tới, gây ra
←		từ, là kết quả của
↔		tác động qua lại lẫn nhau
≠		khác
&		và
~		những
∑		tổng cộng
(+)		tốt, tích cực
(-)		xấu, tiêu cực

6.3. Dùng kích cỡ chữ khác nhau

Bộ não bạn thường chú ý nhiều hơn tới những gì tương phản. Nếu mọi thứ đều cùng kích cỡ, hình dạng thì sẽ chẳng có gì nổi bật. Nếu thỉnh thoảng trong ghi chú của bạn có cái gì đó khác lạ thì bạn sẽ nhớ đến nó nhiều hơn. Dẫu sao thì, những suy nghĩ và ý tưởng bạn ghi lại có tầm quan trọng khác nhau, vì thế, chắc hẳn bạn nên viết những gì quan trọng với cỡ chữ lớn hơn, đậm hơn và ngược lại. Việc đó khiến cho bạn nhớ bài dễ hơn, lâu hơn và vui mắt hơn. Một cách khác cũng rất hữu ích là sử dụng những ký hiệu hình học trong ghi chú. 

6.4. Để ý sườn bài chung của từng môn học

Mỗi nhóm môn học đều có những đặc điểm riêng giúp bạn dễ dàng sắp xếp lại các thông tin theo từng chủ đề cụ thể. Nhiều sinh viên thấy việc ghi chú rất khó khăn vì ở một số giáo trình tác giả trình bày ý tưởng không được tốt lắm. Ở một số quyển sách, bạn có thể đọc qua cả chục trang mà không có lấy một chữ in đậm hay sự thay đổi nào trong cách trình bày. Rất may là ngày nay sách vở được trình bày rõ ràng hơn trong quá khứ nhiều. Đa số sách đều có phần tóm tắt chương, tựa đề in đậm và các câu hỏi cần trả lời. 

Để có thể có được kỹ năng ghi chép tốt, bạn cần rất nhuần nhuyễn việc phân loại các thông tin. Để hiểu được một ý tưởng, bạn cần thấy được những phần quan trọng và cả tổng thể của nó. Tùy theo từng môn, bạn đều có thể dễ dàng đoán được các phần quan trọng. Trước tiên, để tìm các ý chính, bạn hãy nhìn vào hai câu đầu tiên ở mỗi đoạn, chúng thường nằm ở đó đấy. Hãy tìm những câu có các cụm từ như “điều quan trọng nhất là”, “dưới đây chúng tôi sẽ nói về”… hay những cách dùng từ nào đó của từng tác giả giúp bạn đoán được ý chính sẽ nằm ở đâu. Thứ hai, tìm những ý phụ và các chi tiết để giải thích cho ý chính. Chúng thường bao gồm những câu chuyện, số liệu, tên tuổi, ngày tháng. Kế đến, phân loại những thông tin bằng cách tách biệt những dữ kiện chính và những dữ kiện phụ mang tính „lấp đầy‟, ví dụ như cảm nghĩ hay kinh nghiệm cá nhân của tác giả. Việc này cũng dễ thôi vì các số liệu thường được thể hiện dưới dạng tên riêng, ngày tháng, nơi chốn hay số lượng. Những phần còn lại chính là thông tin lấp đầy. Các bài viết thường theo một ba-rem nhất định, ví dụ như ở môn toán thì thường theo trình tự sau: thông tin nền, phát biểu định luật, định lý, ví dụ, cách giải các bài toán. Khi ghi chú, bạn đừng chỉ chép lại một định lý quan trọng mà hãy viết ra các ví dụ. Vẽ hình, ảnh minh họa, dùng nhiều ký hiệu, biểu tượng, bất cứ thứ gì làm bài học sinh động hơn. 

6.5. Vận dụng sự sáng tạo của bạn

Ghi chú của bạn càng kỳ lạ và bắt mắt bao nhiêu thì bạn càng thích học và nhớ nó dễ bấy nhiêu. Những kiểu chữ tiêu chuẩn có hạn chế là chúng khô cứng, không linh hoạt và chắc chắn là khó nhớ lại hơn. Nguyên tắc chung là hãy làm cho ghi chú của bạn trở nên kích thích bộ não hơn, có nghĩa là thiết kế cách ghi chép sao cho tương ứng với cách mà bộ não của bạn lưu trữ thông tin hơn là những phương pháp ghi truyền thống. Nhìn chung, việc ngồi nhớ lại từng từ từng từ một là rất chậm.

Bộ não của bạn chứa đựng những thông tin bằng hình ảnh, âm thanh, và cảm giác rất tốt, có nghĩa là những gì tác động mạnh tới các giác quan bao nhiêu thì càng dễ nhớ bấy nhiêu. Bắt đầu bằng việc nghĩ về những ghi chú của bạn như là một bản thiết kế những ý tưởng nối kết với nhau đầy tính sáng tạo. Thay vì chỉ liệt kê ra như một danh sách, bạn hãy biến chuyển chúng thành những sơ đồ đầy hình ảnh, ký hiệu, biểu tượng… bất cứ kiểu nào mà bạn thấy là phù hợp. Lợi điểm tối đa là ghi chú của bạn sẽ mang lại những ý tưởng tươi trẻ, dễ nhớ và đầy sáng tạo. Tối thiểu là chúng sẽ giúp lưu lại thông tin theo một cách vui nhộn, dễ chịu. Bạn có thể sử dụng những ghi chú sáng tạo này khi nghe các bài giảng trong lớp hay khi tự học ở nhà.

Cách tạo ra những chú thích như trên thật là đơn giản. Lấy các cây viết màu ra và bắt đầu từ giữa trang:

1)      Quyết định xem ý chính hay chủ đề chính là gì.

2)      Viết chủ đề chính ngay giữa trang giấy bằng chữ in hoa đậm và đóng khung nó lại theo bất cứ kiểu nào bạn thích.

3)      Thêm vào những ý chính nhỏ hơn ở các nhánh xung quanh 

4)      Thêm vào các chi tiết và những từ chính trên các nhánh

5)      Thêm vào các biểu tượng, hình ảnh vui nhộn giúp bạn dễ nhớ lại hơn. Đối với sách giáo trình, tạp chí, và những loại sách thực tiễn khác, các nhánh có thể là các tiêu đề in đậm hay tựa các chương. Đối với những tài liệu thuộc thể loại văn chương, thì chúng có thể là

tựa đề của từng chương, tên nhân vật, nơi chốn, sự kiện, vấn đề và kết luận. Sau đó ghi thêm các chi tiết vào mỗi nhánh.

Mẹo vặt: Sử dụng hình ảnh, mũi tên, ký hiệu, tranh hoạt hình, ảnh minh họa hay chữ viết tắt trong sơ đồ chú thích của bạn. Chữ viết trên các đường kẻ: đơn giản và ngắn gọn. Dùng viết chì màu tạo màu sắc rực rỡ. Chữ in thì thường dễ nhớ hơn chữ thường. Thay đổi kích cỡ chữ viết, càng quan trọng viết càng lớn. Mỗi nhánh dùng mỗi màu khác nhau. Mạnh tay lên nào! Hãy thổi vào ghi chú của bạn hành động, sự sáng tạo và cá tính của bạn. 

6.6. Trình bày các bài ghi chú kế nhau để tiện việc đối chiếu

Có một cách thông minh giúp bạn học bài nhanh chóng và hiểu sâu sắc hơn là trình bày những ghi chú song song hai bên cho tiện việc đối chiếu. Trong tập của bạn, trang bên phải dành cho việc ghi chép ở trong lớp, trang bên trái là những chú thích của bạn khi bạn đọc sách hay tự học. Lý tưởng nhất là bạn nên đọc sách và ghi chú trước khi đến lớp nghe giảng. 

Khi thầy giáo giảng bài, bạn sẽ không những hiểu bài tốt hơn mà còn không mất công sức ghi chép nhiều. Nếu bạn ghi chép bài trong lớp và bài tự học trong cùng một trang thì bạn sẽ ít phải ghi chép hơn mà lại hiểu bài sâu hơn. Trong khi những bạn bè trong lớp đang điên cuồng ghi chép cho kịp thì bạn có thể ngồi thư giãn, suy nghĩ về những lời thầy giảng, thỉnh thoảng mới phải ghi thêm vài ý phụ. Còn nếu bạn không thể đọc bài và ghi chú trước ở nhà thì bạn có thể mang bài ghi chép ở trên lớp về và làm ngược lại trình tự vừa rồi.

6.7. Kiểm tra lại các ghi chú của bạn và thay đổi khi cần thiết 

Đây là bước cuối cùng và cũng là bước quan trọng nhất của quá trình ghi chú. Một khi bạn đã hoàn tất việc ghi chú, hãy tự kiểm tra lại mình. Có hai khả năng xảy ra: hoặc là cách ghi chú đó rất hiệu quả đối với bạn, hoặc là nó không giúp ích gì được nhiều. Cách tự kiểm tra rất đơn giản: lấy một tờ giấy trắng ra, sau đó dùng trí nhớ viết lại những gì bạn đã chú thích. Nếu bạn có thể viết lại chính xác từ 80% đến 90%: xin chúc mừng! Còn nếu thấp hơn thì điều đó có nghĩa là bạn cần thực hiện một vài sự thay đổi trong cách thức bạn ghi chép để đạt được kết quả tốt hơn. 

Chỉ có một lý do để bạn phải ghi chú, đó là vì lợi ích cho việc học của bạn. Nếu bạn đang học rất cừ, thì việc áp dụng những cách ghi sáng tạo sẽ giúp bạn làm tốt các bài kiểm tra hay các câu hỏi trong lớp hơn. Nếu không, thay đổi kiểu chú thích hiện tại của bạn. Việc ghi chú có thể là một kinh nghiệm rất thú vị và đầy niềm vui nếu bạn thực hiện nó một cách sáng tạo, nếu bạn kiểm tra tính hiệu quả của nó trước các bài kiểm tra và khi nó tưởng thưởng xứng đáng cho bạn vào các kỳ thi.

Thường thì các bạn sinh viên hay có một kiểu ghi chép nào đó và họ cứ thế sử dụng nó hết năm này qua năm khác. Họ sẽ thường phải thay đổi lớp học, thay đổi giáo viên, hay thậm chí thay đổi cả trường học. Nếu điểm số của các bạn đó có ở mức trung bình hay thấp thì họ vẫn thường giữ lại kiểu ghi chép cũ mà không mảy may nghi ngờ rằng nó có thể chính là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng tới điểm số của họ. Nhưng chính cách bạn ghi chú là yếu tố tạo nên sự khác biệt về việc liệu bạn có hiểu bài hay không, liệu bạn có tìm được ý nghĩa từ các tài liệu, hay liệu bạn có nhớ lại được nó hay không. Nếu cách ghi chép của bạn, cho dù là theo kiểu nào, mà không làm cho bạn thành công thì bạn phải đổi sang một kiểu khác thôi. Dưới đây là một số sự thay đổi giúp cách ghi chú của bạn trở nên hiệu quả hơn:

-          Làm cho nội dung liên quan đến bạn nhiều hơn.

-          Gia tăng chất lượng và số lượng các hình vẽ, ký hiệu và thí dụ minh họa.

-          Thêm nhiều màu sắc và thay đổi thường xuyên kích cỡ của chữ.

-          “Cá nhân hóa” ghi chú của bạn hơn là chỉ ghi chung chung.

-          Đa dạng hóa độ đậm nhạt của màu chữ.

-          Liên hệ ghi chú với các thông tin hiện tại.

-          Thiết kế ghi chú sao cho chúng có thể tạo nên những cảm xúc mạnh mẽ.

Hãy thử qua các đề xuất trên cho tới khi bạn tìm thấy kiểu nào phù hợp với mình nhất. Nếu cách ghi chép hiện tại của bạn không hiệu quả, hãy mạnh dạn thay đổi nó. Thử những cách trên nhé, chắc chắn sẽ có một cái hợp với bạn đấy!

Những việc cần làm khi ghi chú các bài giảng trên lớp

Nhiệm vụ       Mục tiêu	Tiến trình
Nghe giảng    Xác định mục	Quyết định xem bạn cần nhớ mọi thứ trong bài  giảng  hay chỉ ý chính thôi.
	Xác định xem tài liệu nào quan trọng cho bài           kiểm tra.
	Xác định xem bài giảng chỉ là bổ sung vào các
	bài đọc của bạn hay là những tài liệu mới.
Dành phần lớn	Nghe để hiểu.

          thời gian nghe             Nghe toàn bộ các ý tưởng.

giảng, không	Tóm tắt ý chính.
ghi chép	Xác định đâu là ý chính.
	Xác định ý chính được thiết lập như thế nào.
Suy nghĩ và tập	Ghi lại các ví dụ.
trung khi nghe	Xem bạn có đồng tình với các ý chính không.
giảng	Xác định xem những kiến thức trước đây của  bạn có cho phép bạn diễn giải các thông tin khác với những gì bài giảng cung cấp không. Cố gắng nhớ lại bài giảng để bạn có thể trình bày nó lại cho người khác nghe.

Ghi chú	Ngắn gọn	Viết ý chính trước.
		Viết chi tiết nếu thời gian cho phép.
	Viết những từ chính	Viết những từ chính giúp bạn nhớ lại  những thông được trình bày thêm.
	Dùng ký hiệu	Sử dụng hình ảnh, ký hiệu,  tranh vẽ, biểu tượng
	Mang dụng cụ	Mang thêm viết bi, viết chì, giấy
	dự phòng
	Ôn tập và	Xem lại ghi chú, viết lại hay bổ

Tổ chức lại                 sung các thông tin trong khi chúng

vẫn còn chưa phai mờ trong đầu bạn

         Tiếp tục series với Phần 7.Luyện tập trí nhớ